Over het verdwijnen van stilte en wat dat met ons doet
Stilte is iets bijzonders. Het heeft een helend en rustgevend effect.
Zelf kan ik enorm genieten van stilte. De stilte van de natuur, ergens op een mooie plek, heeft iets magisch.
Maar, er is me iets opgevallen. Echte stilte is schaars. Overal is geluid. In de natuur: er is altijd wel een snelweg in de buurt. Of een kettingzaag. Mensen die handsfree bellen terwijl ze door het bos lopen. Om over een stedelijke omgeving nog maar te zwijgen. Daar is de hoeveelheid lawaai overweldigend.
Dat zette mij aan het denken. Wat verliezen we eigenlijk wanneer stilte verdwijnt?
Lawaai als onzichtbare vervuiling
Wat is de tegenpool van stilte? Geluid. Veel geluid. Lawaai zelfs: een vorm van vervuiling.
Volgens onderzoekers Goines & Hagler [1] is geluidsoverlast de modernste vorm van milieuvervuiling: onzichtbaar, maar overal aanwezig. Geluid dringt door muren, ramen en verstoort de slaap. De WHO stelde in de jaren ’70 van de vorige eeuw al dat lawaai een vorm van vervuiling is.
Er is inmiddels veel onderzoek gedaan naar de effecten van lawaai. Naast een verhoogd risico op gehoorbeschadiging, zijn er meer schadelijke effecten [2–3]. Laten we eens kijken wat lawaai eigenlijk met ons doet.
Wat lawaai doet met lichaam en brein
Nachtelijk geluid heeft een effect op slaap. Ons lichaam registreert geluid, ook als we het niet bewust horen. Het menselijk gehoor is een alarmsysteem: een waakzaam zintuig dat nooit rust. Ooit diende dit om ons te beschermen tegen gevaar, nu zorgt het ervoor dat we constant in een toestand van paraatheid blijven [4].
Je gehoor heeft een directe invloed op je fight-or-flight-systeem. Lawaai werkt daardoor als stressor. ’s Nachts zorgt dat voor onrust: je komt minder goed tot rust, en omdat je gehoor altijd aanstaat, kun je er nauwelijks aan ontsnappen. Overdag merk je dat aan een slechtere concentratie, en een grotere kans op fouten [5].
Wanneer we geluid horen, activeert het lichaam automatisch het sympathisch zenuwstelsel: hartslag en bloeddruk stijgen, stresshormonen komen vrij, spieren spannen zich aan [6].
In een wereld die nooit meer echt stil is, krijgt het lichaam geen kans om terug te keren naar rust. Het resultaat is een permanente staat van over-arousal. Dit kan op termijn leiden tot een verhoogd sterfterisico door cardiovasculaire aandoeningen [3].
Nu zou je kunnen denken: dat is toch gewoon een kwestie van wennen?
Helaas is dat niet zo. Zelfs als we denken te wennen aan lawaai, reageert het lichaam nog steeds. Onderzoek toont dat stresshormonen ’s nachts verhoogd blijven, ook wanneer mensen niet wakker worden van het geluid [3]. “Wennen” is dus vooral een psychologische illusie: het bewustzijn past zich aan, het lichaam niet [7].
Maar lawaai raakt niet alleen het lichaam…
De stille erosie van ons gemeenschapsgevoel
Mensen in lawaaiige omgevingen worden namelijk minder sociaal en empathisch. In lawaaiige buurten is minder verdraagzaamheid en zijn er meer conflicten. Mensen raken sneller geïrriteerd, trekken zich terug en sluiten ramen en deuren om het lawaai buiten te houden [8].
Ook leidt het tot nóg meer geluidsoverlast: omdat mensen hun tv door al het lawaai niet meer kunnen horen, zetten ze het volume hoger, tot ergernis van de buren.
En lawaai doet nog iets anders. Minder zichtbaar, maar minstens zo ingrijpend: het verdringt onze ruimte voor ontmoeting. Zonder de stilte kunnen we elkaar niet écht meer horen (letterlijk en figuurlijk). Onze gesprekken worden oppervlakkiger, onze aandacht vluchtiger. Empathie neemt af. Lawaai maakt de samenleving harder en afstandelijker, meer gericht op overleven dan op samenleven [4-5].
Zou dat een (aanvullende) verklaring zijn voor hoe we met elkaar omgaan tegenwoordig? Dat de hoeveelheid lawaaivervuiling er (mede) voor zorgt dat we collectief van die korte lontjes hebben?
Wat we verliezen als stilte verdwijnt
We hebben veel te verliezen nu stilte steeds schaarser wordt. Lawaai tast niet alleen onze gezondheid aan, maar ook onze sociale relaties. Het verstoort onze slaap en heeft daardoor een grote invloed op hoe we ons voelen en hoe we functioneren [2–4, 8].
Toch wordt er met deze kennis schrikbarend weinig gedaan.
Alle besproken studies wijzen op één onderliggend thema: stilte is essentieel voor herstel. Zonder stilte kan het lichaam niet ontspannen, het brein niet herstellen en de samenleving niet verbinden. Stilte is geen leegte, maar een vorm van voeding. Ze biedt de mentale zuurstof die nodig is om te herstellen, te luisteren, te voelen en te denken. In die zin is het recht op stilte niet minder fundamenteel dan het recht op schone lucht [1–8].
De vraag is niet of we stilte kunnen veroorloven, maar of we ons kunnen veroorloven haar te verliezen.
Gebruikte bronnen
- Goines, L., & Hagler, L. (2007). Noise pollution: A modern plague. Southern Medical Journal, 100(3), 287–294.
- Jariwala, H. J., Syed, H. S., Pandya, M. J., & Gajera, Y. M. (2017). Noise pollution & human health: A review. In NAP 2017 Conference Proceedings (L.D. College of Engineering, Ahmedabad, India).
- Basner, M., Babisch, W., Davis, A., Brink, M., Clark, C., Janssen, S., & Stansfeld, S. (2014). A comprehensive review of auditory and non-auditory health effects of noise pollution. International Journal of Environmental Research and Public Health, 11(11), 10487–10506.
- Westman, J. C., & Walters, J. R. (1981). Noise and stress: A comprehensive approach. Environmental Health Perspectives, 41, 291–309.
- Szalma, J. L., & Hancock, P. A. (2011). Noise effects on human performance: A meta-analytic synthesis. Psychological Bulletin, 137(4), 682–707.
- Clark, C., & Stansfeld, S. A. (2007). The effect of transportation noise on health and cognitive development: A review of recent evidence. International Journal of Comparative Psychology, 20(2), 145–158.
- Vianna, K. M., Cardoso, M. R. A., & Rodrigues, R. M. (2015). Noise pollution and annoyance: An urban soundscape study. Noise & Health, 17(76), 264–271.
- Dzhambov, A. M., & Dimitrova, D. D. (2014). Neighborhood noise pollution as a determinant of displaced aggression. Noise & Health, 16(68), 406–413.
Verder lezen
De prijs van lawaai - Over het verdwijnen van stilte en wat dat met ons doet Stilte is iets bijzonders. Het heeft een helend en rustgevend effect.Zelf kan ik enorm genieten van stilte. De stilte van de natuur, ergens op een mooie plek, heeft iets magisch.Maar, er is me iets opgevallen. Echte stilte is schaars. Overal is geluid. In de… …
Doorbraak in prikkelmanagement: hoe één sessie al verschil kan maken - Saar is altijd moe.Ze werkt in een kantoortuin, reist anderhalf uur per dag met de trein, en rent van de ene naar de andere meeting.Tijd om echt werk te doen? Alleen in de verloren uurtjes tussendoor. Maar haar hoofd gonst dan nog van alle gesprekken.’s Avonds ploft ze uitgeblust op de bank. Geen energie om… …
Hoogbegaafd en prikkelgevoelig: zo wordt je overexcitability een kracht - Prikkels zijn er in soorten. Vijf, om precies te zijn. Dabrowski noemde ze overexcitabilities:Verbeelding: een rijke fantasie, levendige innerlijke beelden, creativiteit.Emotie: diep voelen, empathie, intense innerlijke beleving.Sensorisch: gevoeligheid voor zintuiglijke input (geluid, geur, licht, aanraking, smaak).Psychomotorisch: veel fysieke energie, drang tot beweging, lichamelijke expressie.Intellectueel: nieuwsgierigheid, liefde voor analyseren, verbanden leggen.Toen ik deze indeling ontdekte, viel… …